De rol van de treinen in de oorlog

Het begin
Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939 - 1945) veroverden de Duitsers een groot deel van Europa. Zij gebruikte het Europese spoorwegnet voor al hun doeleinden: van aanvoer van wapens, grondstoffen, goederen en troepen tot het transport van Joden, Roma, Sinti, dwangarbeiders, krijgsgevangenen en politieke tegenstanders. Op 10 mei 1940 om 03:55 uur start Duitsland operatie ‘Fall Gelb’: de verovering van de lage landen en Noord-Frankrijk. Het Duitse leger viel Nederland binnen. De koningin en het kabinet vluchten naar het buitenland en het dagelijkse leven is ontregeld. In het hele land wordt hevig gevochten, zoals in Kornwerderzand, op de Grebbeberg, bij de vliegvelden rond Den Haag en Rotterdam en bij de Moerdijkbrug. Na het verwoestende bombardement op Rotterdam van 14 mei wordt op 15 mei de capitulatie getekend. De NS zette haar activiteiten, zo goed en zo kwaad als dat ging, voortgezet.

Transporten
Hitler beschouwde Joden als bedreiging voor het Duitse ras. In 1941 besloot hij dat zij moesten worden uitgeroeid. Hij liet voor dat doel vernietigingskampen bouwen in Oost-Europa. Met medewerking van alle Europese spoorwegbedrijven werden in drie jaar tijd miljoenen Joden, Roma en Sinti per trein naar deze kampen gebracht. In handen van een misdadig regime werd het spoor een onmiskenbare schakel in de grootste massamoord uit de geschiedenis.

In Europa reden 2000 treinen met circa drie miljoen Joden, Roma en Sinti naar hun sinistere bestemming. Vanuit Nederland vertrokken 102 treinen met circa 103.000 Joden en enkele honderden Roma en Sinti naar de vernietigingskampen. Deze transporten vormen een inktzwarte bladzijde uit de geschiedenis van de spoorwegen.
.





	De rol van de treinen in de oorlog
		HOUTEN - De tweede wereldoorlog is een inktzwarte bladzijde uit de Nederlandse Spoorweggeschiedenis. Vanuit Nederland zijn er in de Tweede Wereldoorlog 102 treinen met in totaal 103.000 Joden, Roma en Sinti vanaf de kampen Westerbork en Vught naar hun duistere bestemmingen gereden. In 1937 fuseren de HIJSM en de Staatsspoorwegen tot NV Nederlandse Spoorwegen (NS), een zelfstandige vennootschap waarvan alle aandelen op 1 januari 1938 in handen komen van de staat. Dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit.







	Het begin Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939 - 1945) veroverden de Duitsers een groot deel van Europa. Zij gebruikte het Europese spoorwegnet voor al hun doeleinden: van aanvoer van wapens, grondstoffen, goederen en troepen tot het transport van Joden, Roma, Sinti, dwangarbeiders, krijgsgevangenen en politieke tegenstanders. Op 10 mei 1940 om 03:55 uur start Duitsland operatie ‘Fall Gelb’: de verovering van de lage landen en Noord-Frankrijk. Het Duitse leger viel Nederland binnen. De koningin en het kabinet vluchten naar het buitenland en het dagelijkse leven is ontregeld. In het hele land wordt hevig gevochten, zoals in Kornwerderzand, op de Grebbeberg, bij de vliegvelden rond Den Haag en Rotterdam en bij de Moerdijkbrug. Na het verwoestende bombardement op Rotterdam van 14 mei wordt op 15 mei de capitulatie getekend. De NS zette haar activiteiten, zo goed en zo kwaad als dat ging, voortgezet. Transporten Hitler beschouwde Joden als bedreiging voor het Duitse ras. In 1941 besloot hij dat zij moesten worden uitgeroeid. Hij liet voor dat doel vernietigingskampen bouwen in Oost-Europa. Met medewerking van alle Europese spoorwegbedrijven werden in drie jaar tijd miljoenen Joden, Roma en Sinti per trein naar deze kampen gebracht. In handen van een misdadig regime werd het spoor een onmiskenbare schakel in de grootste massamoord uit de geschiedenis. In Europa reden 2000 treinen met circa drie miljoen Joden, Roma en Sinti naar hun sinistere bestemming. Vanuit Nederland vertrokken 102 treinen met circa 103.000 Joden en enkele honderden Roma en Sinti naar de vernietigingskampen. Deze transporten vormen een inktzwarte bladzijde uit de geschiedenis van de spoorwegen. .

































	Mevrouw Bloeme Evers, een overlevende van één van de transporten, vertelt haar indrukwekkende verhaal tijdens de opening van de expositie "Beladen Treinen" in het Spoorwegmuseum.



Spoorwegstaking In september 1944 roept de Nederlandse regering in Londen op tot een spoorwegstaking in Nederland. De staking moet het Duitse troepentransport stilleggen omdat de geallieerden luchtlandingen willen uitvoeren bij Arnhem voor operatie Market Garden. Ruim 30.000 mensen van het spoorwegpersoneel geven gehoor aan de oproep en duiken onder. Helaas valt het resultaat van de staking tegen, omdat de Duitsers eigen treinen gebruiken voor hun troepenvervoer. Marshallhulp Op 5 mei 1945 is ruim 60 procent van alle baanvakken onbruikbaar en zijn 220 spoorbruggen verwoest. Veel treinen zijn beschadigd of verdwenen. Na de oorlog begint NS met Amerikaanse Marshallhulp aan de wederopbouw. Tegelijkertijd wordt het spoornet verder geëlektrificeerd. Nederland loopt daarmee voorop in Europa. Er gaan overal in het land elektrische treinen rijden met een snelheid van 130 kilometer per uur. De laatste stoomlocomotief verhuist in 1958 naar het Spoorwegmuseum in Utrecht. Expositie Beladen Treinen in het Spoorwegmuseum Op 5 maart 2013 is er in het Spoorwegmuseum in Utrecht een blijvende expositie geopend over de rol van de treinen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De expositie bestaat uit authentieke bagagewagon uit 1914. In die wagon zijn getuigenissen te horen van mensen die per trein naar de concentratie- en vernietigingskampen zijn gedeporteerd. In deze audiovisuele presentatie wordt de rol van de spoorwegen bij de Holocaust verder uitgediept. Hierbij komen verschillende geografische niveaus aan de orde: Europa, Nederland, Utrecht en de wagen zelf. Bij elk niveau kan kennis gemaakt worden met een aantal daders, slachtoffers en omstanders bij het treinvervoer van Joden, Roma en Sinti. Daarnaast wordt met behulp van spoorwegkaarten de functie van het spoorwegsysteem bij de Holocaust inzichtelijk gemaakt. Bekijk onze indrukwekkende foto- en videoreportage die wij tijdens de opening hebben gemaakt.


T E R U G